مقدمه
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلال‌های کودکان است که با نشانه‌هایی مانند بیش‌فعالی، عدم تمرکز و رفتارهای تکانشی بروز می‌کند. با افزایش آمار تشخیص این اختلال، والدین و متخصصان به دنبال راهکارهایی فراتر از دارو و رفتاردرمانی هستند. در این میان، فضاهای سبز – مانند پارک‌ها، باغ‌ها و جنگل‌ها – توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند، زیرا پژوهش‌های رو به رشدی نشان می‌دهند که حضور در طبیعت می‌تواند تأثیرات مثبتی بر سلامت روان کودکان داشته باشد. یکی از این تأثیرات، کاهش علائم ADHD به ویژه کاهش بیش‌فعالی است. به عبارت ساده، طبیعت می‌تواند یکی از ابزارهای مفید برای کمک به کودکان بیش‌فعال باشد.
فرض کنید کودکی حدود ۸ ساله دارید که مبتلا به ADHD است و یک‌جا بند نمی‌شود. در کلاس درس برای حتی چند دقیقه آرام نشستن مشکل دارد و در خانه هم مدام در حال جنب‌وجوش است. حالا یک روز او را به پارک ببرید و بگذارید حسابی بازی کند – روی تاب و سرسره برود، بدود و با گل و گیاه اطراف بازی کند. احتمالاً وقتی به خانه برگردد، آرام‌تر است و راحت‌تر می‌تواند روی یک کار متمرکز شود. این تجربه‌ی ساده نشان می‌دهد که طبیعت چطور می‌تواند از شدت بیش‌فعالی کم کند و به تمرکز کودکان کمک نماید.
اما متأسفانه زندگی مدرن باعث شده است که کودکان وقت بسیار کمتری را در فضای باز و طبیعت بگذرانند. بسیاری از بچه‌ها بیشتر زمان خود را در خانه و مقابل صفحه نمایش دستگاه‌های الکترونیکی سپری می‌کنند. به همین دلیل، پیدا کردن راه‌هایی برای بازگرداندن طبیعت به زندگی روزمره کودکان بیش از پیش ضرورت یافته است.
درک ADHD و بیش‌فعالی
ADHD شامل سه دسته علامت اصلی است: کمبود توجه، بیش‌فعالی و تکانش‌گری. بیش‌فعالی در کودکان با رفتارهایی مانند بی‌قراری مداوم، ناتوانی در آرام نشستن، دویدن و پریدن در زمان‌ها و مکان‌های نامناسب و حرف زدن بیش از حد دیده می‌شود. این سطح بالای انرژی و فعالیت می‌تواند زندگی روزمره‌ی کودک را دشوار کند؛ به طوری که بر عملکرد تحصیلی او تأثیر منفی می‌گذارد، روابط اجتماعی‌اش را مختل می‌کند و آرامش خانواده را نیز به هم می‌زند. وقتی درک کنیم که بیش‌فعالی چه تأثیر گسترده‌ای بر زندگی کودک دارد، اهمیت استفاده از روش‌هایی مانند سپری کردن وقت در فضای سبز بیشتر آشکار می‌شود.
ارتباط فضای سبز و ADHD در پژوهش‌ها
تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که بین حضور بیشتر در فضای سبز و کاهش علائم ADHD در کودکان ارتباط وجود دارد. برای مثال، یک مطالعه‌ی مروری جامع در سال ۲۰۱۸ نتیجه‌گیری کرد کودکانی که زمان بیشتری را در طبیعت سپری می‌کنند، مشکلات رفتاری و عاطفی کمتری – به‌ویژه از نظر بیش‌فعالی و عدم تمرکز – دارند. این ارتباط حتی زمانی که عوامل اقتصادی-اجتماعی و خانوادگی نیز در نظر گرفته شد، همچنان قوی باقی ماند. همچنین، چندین پژوهش مقطعی در کشورهای مختلف مشاهده کرده‌اند کودکانی که در محله‌های سرسبزتر زندگی می‌کنند یا به پارک‌ها و فضای سبز شهری دسترسی بهتری دارند، علائم ADHD کمتری نشان می‌دهند و نمرات بهتری در آزمون‌های توجه و تمرکز کسب می‌کنند. این شباهت نتایج در مناطق و مطالعات گوناگون، اطمینان ما را نسبت به واقعی بودن این ارتباط بیشتر می‌کند.
علاوه بر این، پژوهش‌های طولی (بلندمدت) نیز شواهد ارزشمندی ارائه می‌دهند. در یک مطالعه‌ی بلندمدت مشاهده شد کودکانی که در محیط‌های سرسبزتری رشد می‌کنند، خطر کمتری برای ابتلا به ADHD دارند. چنین تحقیقاتی که افراد را در طول زمان پیگیری می‌کنند، قویاً نشان می‌دهند فضای سبز ممکن است نقش محافظتی در برابر ADHD داشته باشد. حتی یک مطالعه‌ی دیگر، شدت علائم کودکان مبتلا به ADHD را در محیط‌های بازی مختلف مقایسه کرد. نتایج این تحقیق نشان داد کودکانی که به‌طور منظم در فضای باز و طبیعی بازی می‌کنند، نسبت به آن‌هایی که در محیط‌های بسته یا شهری بازی می‌کنند، علائم خفیف‌تری از بیش‌فعالی نشان می‌دهند. به زبان ساده، بازی در طبیعت توانست شدت بیش‌فعالی کودکان را کاهش دهد.
شواهد مرتبط دیگری نیز قابل ذکر است. برای نمونه، یک بررسی وسیع در ایالات متحده (مطالعه ECHO) نشان داد کودکانی که اطراف خانه‌شان فضای سبز بیشتری وجود دارد، نشانه‌های اضطراب و افسردگی کمتری از خود بروز می‌دهند. هرچند در این تحقیق ارتباط فضای سبز با کاهش رفتارهای پرخاشگرانه نیز مشاهده شد، اما پس از در نظر گرفتن عوامل اقتصادی-اجتماعی این ارتباط کمرنگ گردید. همچنین یک پژوهش در سال ۲۰۲۱ یافت که افزایش ۱۰ درصدی فضای سبز در محله‌ی زندگی کودکان ۱۰ تا ۱۱ ساله، با کاهش مشکلات عاطفی و بهبود رفتارهای اجتماعی مثبت همراه بود. جالب‌تر اینکه این مزایا در میان خانواده‌های کم‌درآمد حتی بیشتر نیز بود. ممکن است کودکان این خانواده‌ها به علت مواجهه با استرس‌ها و کمبودهای بیشتر، از حضور در طبیعت منفعت مضاعفی ببرند. این یافته بر اهمیت عدالت در دسترسی به فضای سبز تأکید می‌کند؛ به این معنا که باید تلاش شود در تمام محله‌ها – به ویژه مناطق محروم‌تر – پارک‌ها و فضاهای سبز کافی برای کودکان وجود داشته باشد. چنین یافته‌هایی نشان می‌دهد فضاهای سبز می‌توانند برای کودکان با پیش‌زمینه‌های مختلف بسیار مفید باشند و به ارتقای سلامت روان آنها کمک کنند.
با توجه به این شواهد علمی، فراهم کردن فضای سبز کافی و در دسترس برای کودکان اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. خانواده‌ها، مدارس و جامعه همگی می‌توانند از داشتن محیط‌های سرسبز بهره‌مند شوند. بهره‌گیری از تخصص طراحان فضای سبز (مثلاً با کمک گرفتن از پروژه‌ها و خدمات مشاوره گروه هچ) می‌تواند تضمین کند که این فضاهای سبز به شکل بهینه‌ای برای کودکان طراحی و اجرا شوند تا حداکثر اثر مثبت را بر رشد و سلامت آنها داشته باشند.
چگونه فضای سبز کمک می‌کند: سازوکارها
اما چرا طبیعت تا این حد مفید است؟ مکانیزم‌های مختلفی پیشنهاد شده‌اند که توضیح می‌دهند فضای سبز چگونه می‌تواند علائم ADHD را کاهش دهد. یکی از نظریه‌های مطرح شده، نظریه‌ی «ترمیم توجه» است. بر اساس این نظریه، محیط‌های طبیعی نسبت به محیط‌های شهری یا بسته، نیاز کمتری به تمرکز شدید و مستقیم دارند؛ به عبارت دیگر، حضور در طبیعت به ذهن اجازه می‌دهد استراحت کند و دوباره انرژی بگیرد. برای مثال، وقتی کودکی در پارک مشغول بازی است، عناصر طبیعی اطراف (مثل درختان، پرندگان و مناظر زیبا) توجه او را به شکلی ملایم و غیرارادی جلب می‌کنند. این «جذابیت ملایم» طبیعت باعث می‌شود توجه متمرکز و خسته‌ی کودک فرصت بازیابی پیدا کند. نتیجه‌ی این فرایند می‌تواند کاهش خستگی ذهنی و در پی آن کاهش رفتارهای بیش‌فعالانه باشد.
نظریه‌ی دیگری به نام «کاهش استرس» نیز توضیح می‌دهد که طبیعت چگونه اثر آرام‌بخش بر ما دارد. بر اساس این دیدگاه، قرار گرفتن در فضای سبز آرام و غیرتهدیدآمیز باعث کاهش فوری استرس و اضطراب در فرد می‌شود. در کودکان مبتلا به ADHD، کاهش استرس می‌تواند به تنظیم بهتر هیجانات و کاهش رفتارهای تکانشی و بیش‌فعالی کمک کند؛ چرا که استرس و اضطراب معمولاً این رفتارها را تشدید می‌کنند. علاوه بر این، وقتی کودکان در فضای باز و سبز بازی می‌کنند، فرصت بیشتری برای فعالیت بدنی دارند. دویدن، پریدن و بازی کردن در طبیعت به آنها کمک می‌کند انرژی اضافی‌شان را به شکل مثبتی مصرف کنند. به این ترتیب، فعالیت بدنی در دل طبیعت هم فواید ورزش را دارد و هم آرامش طبیعت را و ترکیب این دو می‌تواند راه مؤثری برای کاهش بیش‌فعالی باشد.
عامل مهم دیگری که کارشناسان به آن اشاره می‌کنند، گوناگونی تحریک حسی در طبیعت است. کودکان مبتلا به ADHD گاهی نسبت به محرک‌های حسی حساسیت متفاوتی دارند. طبیعت یک محیط پربار از نظر حسی است؛ صداهای پرندگان، صدای وزش باد در بین درختان، بوی گل‌ها و علف‌ها، لمس خاک و برگ‌ها – همه‌ی این‌ها مجموعه‌ای از حس‌های متنوع را در بر می‌گیرند. این تجربه‌ی چندحسی در بسیاری از موارد برای کودکان آرامش‌بخش و لذت‌بخش است و می‌تواند بی‌قراری آنها را کاهش دهد. افزون بر این موارد، پژوهشگران احتمال می‌دهند که عوامل دیگری نیز در مزایای طبیعت نقش داشته باشند. برای مثال، حضور در فضای باز ممکن است به بهبود الگوی خواب کودکان کمک کند؛ گیاهان موادی شیمیایی مفیدی (فیتونسیدها) را در هوا آزاد می‌کنند که تنفس آنها می‌تواند اثرات مثبتی بر ذهن و بدن داشته باشد. حتی برخی تحقیقات به نقش یون‌های منفی موجود در هوای تازه و تنوع میکروب‌های مفید خاک بر سلامت روان اشاره کرده‌اند. همه‌ی این عوامل بالقوه دست به دست هم می‌دهند تا طبیعت به محیطی شفابخش برای کودکان تبدیل شود. جالب اینکه بسیاری از پدر و مادرها نیز با تجربه‌ی شخصی خود این موضوع را تأیید می‌کنند؛ آنها دیده‌اند که کودکشان پس از مدتی بازی در بیرون، آرام‌تر و خوش‌خلق‌تر به خانه بازمی‌گردد. تجربه‌های روزمره در واقع همان چیزی را نشان می‌دهد که پژوهش‌ها درباره‌ی تأثیر آرام‌بخش و تمرکززای طبیعت بیان می‌کنند.
نقش انواع مختلف فضای سبز
تمام فضاهای سبز لزوماً به یک شکل نیستند. آیا نوع فضای سبزی که کودک در آن وقت می‌گذراند مهم است؟ تحقیقات جالبی در این زمینه انجام شده است. برای مثال، یک پژوهش نشان داد برای کودکان بیش‌فعال، بازی در فضاهای باز و وسیع (مانند یک زمین چمن بزرگ یا زمین بازی فوتبال) تأثیر آرام‌بخش بیشتری نسبت به فضاهای سبز پُر درخت دارد. احتمالاً در محیط‌های باز، کودکان احساس آزادی عمل بیشتری می‌کنند و می‌توانند بدون محدودیت بدوند و بازی کنند؛ از این رو، انرژی‌شان بهتر تخلیه می‌شود و رفتارهای بیش‌فعالانه‌شان کاهش می‌یابد. در مقابل، برای کودکانی که مشکل اصلی آنها عدم تمرکز است (نه بیش‌فعالی شدید)، هم فضاهای باز و هم فضاهای سبز با درختان فراوان مفید گزارش شده‌اند. در واقع، برای بهبود تمرکز کودکان مبتلا به ADHD، بودن در محیط‌های جنگلی یا پارک‌های پُردرخت نیز به اندازه‌ی بازی در چمنزارهای باز مؤثر بوده است.
به طور کلی، هرچه میزان سرسبزی و طبیعت در اطراف زندگی کودک بیشتر باشد، احتمال کاهش شدت علائم ADHD بیشتر است. برخی مطالعات وسیع با استفاده از شاخص پوشش گیاهی – برای مثال بررسی تصاویر ماهواره‌ای از میزان پوشش سبز – نشان داده‌اند کودکانی که در مناطق سرسبزتر زندگی می‌کنند، کمتر در معرض خطر ابتلا به ADHD قرار می‌گیرند یا نیاز کمتری به مصرف داروهای این اختلال پیدا می‌کنند. همین‌طور، داشتن یک پارک یا فضای سبز در نزدیکی خانه با کاهش علائم بیش‌فعالی و کم‌توجهی در کودکان همراه بوده است. این موارد تأکید می‌کنند که دسترسی به طبیعت و فضای باز در محیط زندگی کودکان چقدر اهمیت دارد. بنابراین بسته به ویژگی‌های کودک می‌توان نوع فعالیت در فضای سبز را نیز متناسب انتخاب کرد – مثلاً برای کودکی که انرژی بسیار بالایی دارد، یک محیط باز برای دویدن مناسب‌تر است؛ در حالی که کودکی با مشکل تمرکز ممکن است از سکوت و آرامش یک پارک پُردرخت بهره‌ی بیشتری ببرد.
نکته‌ی جالب دیگر این است که حتی نگاه کردن به مناظر طبیعی هم می‌تواند تا حدی مفید باشد. نتایج برخی تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که از پنجره‌ی اتاق‌شان درختان یا فضای سبز را می‌بینند، نسبت به کودکانی که چشم‌اندازشان صرفاً ساختمانها و خیابان‌ها است، آرامش بیشتری تجربه می‌کنند. البته بدیهی است که حضور مستقیم در طبیعت تأثیر قوی‌تری دارد، اما اگر به هر دلیلی کودک نتواند بیرون برود، دیدن درختان و فضای سبز از پنجره یا تماشای عکس‌ها و ویدیوهای طبیعت می‌تواند تا حدی برایش آرام‌بخش باشد.
اهمیت مدت زمان و دفعات حضور در فضای سبز
یکی از پرسش‌های مهم این است که کودک برای گرفتن بیشترین فایده از طبیعت، چه مدت و چند بار باید در فضای سبز وقت بگذراند. تحقیقات در این زمینه هنوز ادامه دارد، اما نتایج اولیه بسیار امیدوارکننده‌اند. مثلاً یک مطالعه نشان داد که یک پیاده‌روی ۲۰ دقیقه‌ای در پارک می‌تواند تمرکز کودکان مبتلا به ADHD را به اندازه‌ی مصرف یک دوز داروی متیل‌فندیت (یکی از داروهای رایج برای بیش‌فعالی) بهبود بخشد. این نتیجه حیرت‌انگیز است؛ زیرا نشان می‌دهد تنها بیست دقیقه وقت‌گذرانی در طبیعت می‌تواند اثری معادل دارو – هرچند موقت – بر بهبود تمرکز داشته باشد و احتمالاً در کاهش رفتارهای بیش‌فعالانه نیز مؤثر است.
تحقیق دیگری حاکی از آن است که حتی ۲۰ دقیقه بازی یا قرار گرفتن در یک محیط سرسبز باز می‌تواند تا چند ساعت پس از آن، تمرکز کودک را بالا نگه دارد و در انجام تکالیف به او کمک کند. از این رو، «دُزهای» کوتاه اما مکرر طبیعت می‌تواند راهکاری عملی برای کنترل علائم ADHD در طول روز باشد. به عبارت دیگر، شاید بهتر باشد به جای آنکه کودکان فقط گاهی اوقات ساعت‌های طولانی را در دامان طبیعت بگذرانند، سعی کنیم هر روز یا چند بار در هفته – ولو برای زمان کوتاه – آنها را به فضای باز ببریم. استمرار و تکرار در استفاده از مزایای طبیعت احتمالاً کلید بهره‌مندی بلندمدت از آن است.
البته گذراندن زمان طولانی‌تر در طبیعت نیز فواید ویژه‌ی خود را دارد. در یک مطالعه، نوجوانان ۱۱ ساله یک روز را در «مدرسه‌ی جنگلی» (یک محیط آموزشی در دل طبیعت) سپری کردند و نتایج نشان داد حال روحی و خلق‌وخوی آنها نسبت به روزهایی که همین مدت را در کلاس‌های معمولی مدرسه در فضای بسته گذرانده بودند، بهتر است. این یافته حکایت از آن دارد که قرار گرفتن بلندمدت‌تر در محیط‌های طبیعی – مثل یک روز کامل در جنگل – می‌تواند تأثیر پایدارتری بر بهبود حالت روحی و کاهش استرس داشته باشد.
نکته‌ی مهم دیگر، شروع هرچه زودتر این فرایند است. شواهد علمی پیشنهاد می‌کنند که پنج سال اول زندگی (اوایل کودکی) دوره‌ای کلیدی برای رشد مغز و شکل‌گیری بسیاری از مهارت‌های ذهنی است. یک پژوهش نشان داده کودکانی که از سنین پایین و به طور مستمر با فضای سبز در ارتباط بوده‌اند، در سال‌های بعد رشد عصبی بهتری دارند و شاید کمتر در معرض خطر بروز علائم ADHD قرار بگیرند. بنابراین، آشنا کردن کودکان با طبیعت از سال‌های آغازین زندگی و تداوم این ارتباط در سال‌های رشد، می‌تواند سرمایه‌گذاری مهمی برای سلامت آینده‌ی آنها باشد.
راهکارهای افزایش ارتباط کودکان با فضای سبز
حال که از فواید فضای سبز گفتیم، سؤال این است: چگونه می‌توانیم در عمل کودکان را بیشتر با طبیعت درگیر کنیم؟ خوشبختانه راه‌های زیادی برای این کار وجود دارد. در ادامه به چند توصیه‌ی عملی برای والدین، مربیان و مراقبان کودک اشاره می‌کنیم:
-
-
بازی آزادانه در فضای باز: اجازه دهید کودک زمانی از روز را صرف بازی در حیاط خانه یا پارک محلی کند. بازی‌های ساده مانند دویدن، توپ‌بازی یا حتی یک پیک‌نیک خانوادگی روی چمن به کودک فرصت می‌دهد انرژی خود را تخلیه کرده و به طور طبیعی با طبیعت ارتباط برقرار کند.
-
بازدید منظم از پارک‌ها: سعی کنید رفتن به پارک را به یک عادت خانوادگی تبدیل کنید. حتی یک پیاده‌روی کوتاه ۲۰ دقیقه‌ای در فضای سبز می‌تواند ذهن کودک را آرام کند و تمرکزش را بهبود دهد. تاب‌بازی، سرسره‌بازی یا حتی قدم زدن ساده در پارک، هم تفریح است و هم مفید برای کاهش بی‌قراری کودک.
-
پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در طبیعت: اگر امکانش هست، مسیرهایی را انتخاب کنید که فضای سبز و درختان بیشتری دارند. یک دور دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی در یک خیابان پردرخت یا مسیر سلامت پارک، ترکیبی از ورزش و بهره‌مندی از هوای تازه و مناظر طبیعی را برای کودک فراهم می‌کند.
-
-
باغبانی و کاشت گیاه: کودکان معمولاً از خاک‌بازی و کاشتن دانه و دیدن رشد گیاهان لذت می‌برند. می‌توانید گوشه‌ای از حیاط یا حتی چند گلدان در بالکن را به کودک اختصاص دهید تا در آنها گل و گیاه بکارد و مراقبت کند. باغبانی یک راه عالی برای تعامل نزدیک با طبیعت است و حس مسئولیت‌پذیری و آرامش را در کودک تقویت می‌کند.
-
بازی‌های ماجراجویانه در طبیعت: فعالیت‌هایی مانند «شکار گنج در طبیعت» را امتحان کنید. برای مثال، از کودک بخواهید در پارک به دنبال چیزهایی مانند یک برگ خاص، سنگ، پَر پرنده یا یک گل بگردد و آنها را جمع‌آوری کند. یا با کمک شاخه‌ها و برگ‌ها یک کلبه یا چادر کوچک بسازد. چنین بازی‌هایی حس کنجکاوی کودک را تحریک می‌کند و او را سرگرم طبیعت نگه می‌دارد.
-
تفریحات خانوادگی در دل طبیعت: برنامه‌هایی ترتیب دهید که کل خانواده را به طبیعت ببرد. رفتن به دل جنگل یا کوه برای پیاده‌روی، برپاکردن کمپینگ و چادر زدن در طبیعت یا حتی بازدید از باغ‌وحش و باغ‌های گیاه‌شناسی، همگی تجربه‌های جذابی برای کودکان هستند. این فعالیت‌ها علاوه بر افزایش تحرک و قرارگیری در فضای باز، خاطرات خوشی برای کودک می‌سازد که می‌تواند پیوند عاطفی او را با طبیعت محکم‌تر کند.
-
درس خواندن یا کار کردن در فضای باز: اگر کودک شما تکالیف یا مطالعاتی دارد، گاهی او را تشویق کنید به فضای باز (مثل حیاط خانه یا پارک) برود و آنجا درس بخواند یا نقاشی کند. هوای تازه و صدای طبیعت به برخی کودکان کمک می‌کند بهتر تمرکز کنند. برای مثال، خواندن کتاب زیر سایه‌ی درخت یا حل کردن مسائل ریاضی با کمک چوب‌ها و سنگ‌ها می‌تواند یادگیری را دلچسب‌تر کند.
-
تشویق فضای سبز در مدارس: مدارس نقش مهمی در زندگی کودکان دارند. اگر امکان انتخاب مدرسه را دارید، مدارسی را ترجیح دهید که حیاط سبز و امکانات فضای باز دارند. همچنین می‌توانید با مسئولان مدرسه‌ی فرزندتان درباره‌ی کاشت درخت و گل در حیاط مدرسه یا برگزاری کلاس‌ها در فضای باز صحبت کنید. حتی یک زنگ تفریح در فضای سبز یا برگزاری تورهای علمی در پارک‌های اطراف مدرسه می‌تواند تأثیر مثبتی بر دانش‌آموزان داشته باشد.
-
مشارکت در فعالیت‌های گروهی فضای سبز: به عنوان مثال، می‌توانید به همراه همسایگان یا والدین دیگر برای پاکسازی یک پارک محلی، کاشت درخت در محله یا ایجاد باغچه‌های جمعی اقدام کنید. این‌گونه فعالیت‌های اجتماعی نه تنها فضای سبز اطراف را گسترش می‌دهد، بلکه حس تعلق و مشارکت را در کودکان تقویت کرده و آنها را در مراقبت از طبیعت سهیم می‌کند.
-
آماده‌سازی کودک برای گردش در پارک: برخی کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در محیط‌های شلوغ یا جدید دچار استرس شوند. قبل از رفتن به گردش، کودک را برای شرایط احتمالی آماده کنید؛ مثلاً به او بگویید چه کارهایی قرار است انجام دهید و چه مدت در پارک خواهید بود. برنامه‌ی ملایمی داشته باشید و در صورت امکان ساعت‌های کم‌ازدحام را انتخاب کنید تا محرک‌های کمتری کودک را گیج کند. همراه داشتن تنقلات، آب و یک برنامه‌ی جایگزین (مثل یک بازی آرام یا گوشه‌ی دنج برای استراحت کودک) می‌تواند به مدیریت بهتر شرایط کمک کند. برخی پارک‌ها دارای خدمات ویژه یا برنامه‌های آموزشی برای کودکان هستند؛ از این امکانات نیز می‌توانید بهره ببرید.
-
آوردن طبیعت به داخل خانه: اگر دسترسی روزانه به پارک یا فضای باز بزرگ ندارید، سعی کنید گوشه‌هایی از طبیعت را به خانه بیاورید. داشتن چند گلدان یا گیاه خانگی در اتاق کودک، نگاه کردن به آکواریوم ماهی‌ها یا تماشای مستندهای طبیعت می‌تواند حس نزدیکی به طبیعت را در کودک زنده نگه دارد. این کار به ویژه در روزهایی که هوا نامناسب است یا امکان بیرون رفتن نیست، مفید خواهد بود.
-
استفاده از مشاوره‌ی تخصصی: در نهایت، اگر به دنبال ایجاد تغییرات اساسی‌تر در محیط زندگی کودک هستید – مثلاً طراحی یک باغچه‌ی مناسب کودک یا تجهیز فضای بازی سبز در مدرسه – می‌توانید از متخصصان حوزه‌ی فضای سبز کمک بگیرید. مشورت با کارشناسان به شما کمک می‌کند بهترین ایده‌ها و راهکارها را برای سازگار کردن محیط با نیازهای کودک بیش‌فعال خود پیدا کنید.
نتیجه‌گیری
شواهد علمی روزافزون نشان می‌دهد که سپری کردن وقت در طبیعت و فضاهای سبز می‌تواند به کاهش علائم اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی در کودکان کمک کند. مهم‌ترین دلایلی که برای این اثر مثبت مطرح می‌شوند عبارت‌اند از توانایی طبیعت در ترمیم توجه از دست‌رفته‌ی کودک، کاهش استرس و فراهم کردن فرصت برای فعالیت بدنی سالم. هرچند بودن در فضای سبز به تنهایی درمان کامل ADHD نیست، اما بدون شک یک ابزار مکمل مؤثر، در دسترس و کم‌هزینه در برنامه‌ی مدیریت این اختلال به شمار می‌آید.
بنابراین، پیشنهاد می‌شود والدین، مربیان و دست‌اندرکاران حوزه‌ی سلامت، فرصت تماس منظم کودکان مبتلا به ADHD با طبیعت را در اولویت قرار دهند. با این کار می‌توان تمرکز این کودکان را تقویت کرد، انرژی و بیش‌فعالی‌شان را در مسیر مثبت تخلیه نمود و سلامت کلی آنها را بهبود بخشید. جامعه نیز می‌تواند با سرمایه‌گذاری در ایجاد و حفظ فضاهای سبز شهری (مانند پارک‌ها، باغ‌های محلی و زمین‌های بازی سرسبز) به حمایت از این کودکان برخیزد. در صورت نیاز، بهره گرفتن از خدمات مشاوره‌ای متخصصان گروه هچ می‌تواند اجرای این ایده‌ها را در مقیاس وسیع‌تر تسهیل کند. در نهایت، هرچه تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود، شناخت بهتری از جزئیات این ارتباط به دست خواهیم آورد – از جمله اینکه چه نوع فضایی، چه مدت و چند بار در هفته، بهترین تأثیر را بر کودکان دارای ADHD دارد. اما آنچه تاکنون می‌دانیم کافی است تا ما را متقاعد کند که طبیعت باید به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی کودکان – به ویژه کودکان بیش‌فعال – تبدیل شود.
